AÇIK VERİ
Aytunç AYHAN
Sanayi ve Teknoloji Uzmanı
Derya ERGÜN ZORLUBAŞ
Sanayi ve Teknoloji Uzmanı (Stratejik Araştırmalar ve Verimlilik Genel Müdürlüğü)
Açık Veri Kavramı
Açık veri, herhangi bir telif hakkı, patent veya diğer kontrol mekanizmalarına tabi olmaksızın herkes tarafından ücretsiz bir şekilde kullanılabilen veri setleri anlamına gelmektedir. Verinin açık veri olarak kabul edilebilmesi için açık veri ekosisteminde yer alacak kurum ve kuruluşların veri yönetiminin daha şeffaf hale getirilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda açık devlet kavramı ortaya çıkmıştır. Uluslararası düzeyde açık devlet girişimleri incelendiğinde Açık Devlet Ortaklığı (Open Government Partnership) bu girişimlerin başında gelmektedir. Açık Devlet Ortaklığı’nın amacı, vatandaşların aldığı hizmet kalitesinin yanında yönetimin kalitesini de artırarak devletin sürdürülebilir şekilde daha saydam, daha hesap verebilir ve vatandaşlarına daha duyarlı hale gelmesidir. 2007 yılında ilk Açık Devlet Çalışma Grubu (Open Government Working Group) toplantısı gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda Açık Devlet Çalışma Grubu, açık devlet verileri için 8 temel ilke belirlemiştir. Veriler, bu 8 temel ilkeye uygun olarak internet üzerinde yayımlanırsa açık veri olarak kabul edilebilmektedir: h Tam: Tüm kamuya açık veriler kullanıma sunulabilir. Açık veriler, geçerli gizlilik, güvenlik veya ayrıcalık sınırlamalarına tabi olmayan verilerdir. h Birincil: Veriler, toplu veya değiştirilmiş biçimlerden ziyade, mümkün olan en yüksek ayrıntı düzeyiyle birincil kaynaktan toplandığı gibi olmalıdır. h Zamanlı: Verilerin değerini korumak için veriler mümkün olduğu kadar çabuk kullanıma sunulmalıdır.
Erişilebilir: Veriler, internet üzerinden erişilebilir hale getirilerek en geniş kullanıcı yelpazesine sunulmalıdır.
h İşlenebilir: Veriler, otomatik biçimde işlenmeye uygun bir şekilde yapılandırılmalıdır. Verilerin yaygın olarak kullanılabilmesi, verilerin uygun şekilde kodlanmasını gerektirir.
h Ayrımcı Olmayan: Veriler, herhangi bir kayıt zorunluluğu olmaksızın herkes için kullanılabilir olmalıdır.
h Tescilli Olmayan: Veriler, üzerinde hiçbir tüzel kişinin özel bir kontrole sahip olmadığı biçimlerde olmalıdır.
h Lisanssız: Veriler herhangi bir telif hakkı, patent, ticari marka veya ticari sır düzenlemesine tabi olmamalıdır (https://opengovdata.org/, 2021).
Kamu kurumları kendi uygulamalarını gerçekleştirmek amacıyla çok çeşitli türde veri üretmekte ve toplamaktadır. Bu veriler özellikle kamu şeffaflığının sağlanması için önemli bir kaynaktır. “Açık veri” kavramıyla ortaya çıkan açık devlet kavramı, herhangi bir kısıtlama olmaksızın herkesin serbest bir şekilde kamu verilerine erişebilmesi ve yeniden kullanabilmesi anlamına gelmektedir.
Açık Verinin Faydaları
Verilerin yayımlanmasıyla, vatandaşlara, işletmelere ve kamu idarelerine büyük faydalar sağlanmakta ve aynı zamanda güçlü bir iş birliği kurulmaktadır. Açık veri; sağlık, gıda güvenliği, eğitim, iklim, akıllı ulaşım sistemleri ve akıllı şehirler gibi çeşitli alanlarda faydalar sağlayarak ekonomik büyüme, istihdam yaratma ve toplumsal ilerleme için önemli bir kaynak olarak kabul edilmektedir. Açık veri yayımlama ve kullanımı, aşağıda belirtildiği gibi çeşitli faydalar sağlamaktadır: h Kamu hizmetlerinin kalitesini, verimliliğini ve şeffaflığını artırmaktadır. h Maliyet tasarrufu sağlamak. AB28+ ulusal hükümetlerinin 2020 yılında 1,7 milyar Avro tasarruf ettiği tahmin edilmektedir. h Süreçlerde ve kamu hizmetlerinin sunumunda etkinliği artırmaktadır. Kamu kurumlarında verilerin yayımlanmasını takiben alınan soru sayısı azalarak, iş yükü ve maliyetlerin düşmesi sağlanır. İgili verilerin nerede bulunabileceği açıkça ortaya konduğundan dolayı, gelen soruları kamu çalışanlarının yanıtlaması daha da kolaylaşmış olacaktır (http://data.europa. eu, 2021).
Değerlendirme ve Sonuç
Açık veriler, sağladığı pek çok faydanın yanı sıra bazı sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu sorunların aşılabilmesi için açık veri olarak yayımlanacak verilerin; veri kalitesi, kullanılabilirliği, sosyal, organizasyonel ve kurumsal politikalar, yönetim ve teknoloji kavramlarını gözönüne alarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Kamu kurumlarının açık veri platformları geliştirmelerinin önündeki zorluklardan bazıları; bilgi depolama, veriye erişim, sorgulama ve görüntülemeye yönelik teknik problemler olarak özetlenebilir. Bunlara ek olarak dış kullanıcıların ihtiyaçları ile kurumların iç ihtiyaçları arasındaki denge ve öncelik, her iki tür kullanıma da hizmet etmek için tahsis edilen kaynaklar ve ayrıca gizlilik, güvenlik ve özgünlük ile ilgili bilgi politikası endişeleri de zorluklardan bazıları olarak verilebilir (Dawes, 2012). Kamusal verinin bu yeni kaynakları toplum için pek çok potansiyeli bünyesinde barındırmaktadır. Ancak bu potansiyel, devlet bilgi politikaları ve uygulamalarının dış kullanıcıların ihtiyaçları ile daha uyumlu hale getirildiğinde tam anlamıyla gerçekleştirilebilecektir. Bir diğer önemli husus, açık verinin sunumunda kullanılacak veri formatları ile ilgili uygun standartların belirlenmesidir. Verinin herkes tarafından açık ve anlaşılır hale getirilmesi öncelikli konular arasında yer almaktadır. Açık verinin yaygınlaşması ile beraber veri bilimiyle ilgili yeni iş sahalarının da önümüzdeki dönemde artması tahmin edilmektedir. Dolayısıyla insan kaynağını bu doğrultuda yetiştirmenin ve istihdam planlaması yapmanın ülkelerin eylem planlarında öncelikli olarak yer alacağı değerlendirilmektedir.
Kaynakça
- https://opengovdata.org/, Erişim tarihi: Temmuz, 2021. • https://data.europa.eu/en/highlights/benefits-and-valueopen-data, Erişim Tarihi: Temmuz 2021. • Dawes, S. S., 2012, A Realistic Look at Open Data. Center for Technology in Government, University at Albany/ SUNY, http://www.w3.org/2012/06/pmod/pmod2012_ submission 38.pdf.
AĞUSTOS 2021 anahtar-Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı