KOSGEB AR-GE VE İNOVASYON PROJESİ DESTEKLENEN İŞLETMELERİN TEKNOLOJİK İNOVASYON TİCARİLEŞME PERFORMANSI
Dr. Mehmet Görkem GÜRBÜZ / Daire Başkanı Mehmet Fatih AYDIN
Kaan YÜCEL / KOBİ Uzmanı Övgü ERGÜNER / KOBİ Uzmanı (KOSGEB Teknoloji, Yenilik ve Yerlileştirme Dairesi Başkanlığı)
Araştırma-geliştirme(Ar-Ge),inovasyonun gerçekleştirilmesi için en önemli adımlardan birini oluşturmaktadır. Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte işletmeler teknolojik inovasyonun rekabet ortamında kendilerine büyük avantajlar sağlayacağını düşünmekte ve bu alana büyük yatırımlar yapmaktadırlar. Teknolojik inovasyon ise teknolojik ürün ve süreç inovasyonunu kapsamaktadır. Burada ürün, fiziksel bir ürünü ya da hizmeti ifade etmektedir. Teknolojik olarak yeni bir ürünün veya sürecin geliştirilmesinin yanı sıra, mevcut ürün ve süreçlerde önemli teknolojik değişikliklerin yapılması da bu kapsamda değerlendirilir. Ürünün pazara sunulması ve sürecin üretimde kullanılması ile inovasyon gerçekleştirilmiş olur. Ürünün pazara sunulması ve sürecin üretimde kullanılması ile inovasyon gerçekleştirilmiş olur (URL1, 2011). İnovasyon ise Avrupa Birliği (AB) ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından yayınlamış Oslo Kılavuzunda işletme içi uygulamalarda, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde yeni veya önemli derecede iyileştirilmiş bir ürün (mal veya hizmet), veya süreç, yeni bir pazarlama yöntemi ya da yeni bir organizasyonel yöntemin gerçekleştirilmesi olarak tanımlanmaktadır (OECD, 2005). Ar-Ge, inovasyonun ön koşulu olmakla birlikte inovasyon ar-ge faaliyetleri sonucunda ticarileşmeyi kapsamaktadır. İşletmeler için hayati öneme sahip olan inovasyon, bir buluş olmanın ötesinde pazarlanabilen yaratıcılık düzeyini ifade etmektedir. Yüksek katma değerli ürün veya sürecin ticari faydaya dönüşmesi bağlamında ele aldığımızda teknolojik inovasyon ticarileşmeyi doğal olarak içermelidir. Ar-Ge ve inovasyon ülkelerin ekonomi ve sanayi politikalarında son 20 yıldır en üst sıralarda yer almaktadır. Ülkeler, Ar-Ge ve inovasyonun üretimde fark yaratarak kriz dönemlerinde bile üretimin ve ihracatın artmasını sağladığı için teşviklerle de desteklemişlerdir. Bu noktada ülkelerin Ar-Ge yatırımları büyük önem taşımaktadır. Ar-Ge yatırımları uzun yıllardır büyük miktarda olan ülkeler günümüzde bilim ve teknoloji alanında büyük adımlar atmışlar; sanayi ve üretimleri ile küresel piyasada rekabet edebilirliklerini sağlamlaştırmışlardır. Bilginin önemi ve değeri her geçen gün artmakta, yenilikçilik ve farklılık yaratma en önemli rekabet unsurlarından biri haline gelmektedir. Önümüzdeki dönemde, bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeler ile bilgiye dayalı üretim, büyümenin temel belirleyici gücü olmaya devam edecektir. Geçmişte Ar-Ge faaliyeti yürüten KOBİ sayısı oldukça sınırlı iken, bugün pek çok işletmenin Ar-Ge ve yenilikçilik kapasitelerinin arttığını görmekteyiz. Ar-Ge faaliyetlerini sadece serbest piyasa mekanizmasıyla değil, kamunun yönlendirici, düzenleyici ve destekleyici yaklaşımlarıyla da geliştirmek gerekliliğinden hareketle KOSGEB hem KOBİ’lerin ar-ge ve inovasyon projelerini desteklemekte hem de kamu-üniversite-sanayi işbirliğini güçlendirmeye ve fikirden ticari ürüne giden tüm süreçlerin ara yüzlerini destekleyecek mekanizmaları kurmaktadır.
KOSGEB’in Ar-Ge ve İnovasyon Destekleri KOSGEB; 2010 yılından beri girişimci ve işletmelerin yeni bir ürün/süreç/hizmet üretilmesi, mevcut bir ürün/ süreç/hizmet geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi vb. konulardaki Ar-Ge ve inovasyon niteliği taşıyan projelerine destek sağlamaktadır. 2021 yılında eklenen Ür-Ge (Ürün Geliştirme) modülü ile beraber işletmelerin; değişen pazar taleplerine ve/ veya teknolojik gelişmelere uyum sağlamaları amacıyla makale orijinal, iyileştirilmiş veya değiştirilmiş yeni bir ürün geliştirmeleri için gerçekleştirecekleri projelerine de destek sağlanmaktadır. Program kapsamında makine-teçhizat, donanım, hammadde, yazılım ve hizmet alımı giderleri geri ödemeli ve geri ödemesiz olarak, nitelikli personel giderleri, sınai mülkiyet hakları giderleri, test-analiz ve belgelendirme ve diğer giderler (eğitim, proje tanıtım, proje danışmanlık, yurtiçi ve yurtdışı kongre, konferans, fuar ziyareti, teknolojik işbirliği ziyareti desteği ve girişimci için işletme kuruluş desteği) geri ödemesiz olarak desteklenir. Destek üst limiti 750.000 ve destek oranı %75’tir. Nitelikli personel desteğinde destek oranı %100’dür. Buna ilaveten, KOSGEB, Kalkınma Planları ve Yıllık Programlarda belirlenen hedefler ile stratejik dokümanlardaki öncelikler doğrultusunda özel hedef gruplarına verilecek destek üst limitini 6.000.000 TL’yi geçmemek üzere arttırarak Proje Teklif Çağrılarına çıkabilmektedir. Bu kapsamda 2021 yılında 2 adet, 2022 yılında ise 1 adet Proje Teklif Çağrısına çıkılmıştır. Farklı çağrı konuları için teknik çalışma süreci devam etmektedir. Ticarileşme Performansı KOSGEB Teknoloji, Yenilik ve Yerlileştirme Dairesi olarak 2017-2020 tarihleri arasında Ar-Ge ve İnovasyon Destek Programı kapsamında projesi desteklenen ve projesini başarıyla tamamlayan 1.613 işletme ile 2021- 2022 Haziran tarihleri Ar-Ge ve İnovasyon Destek Programı ile Ar-Ge, Ür-Ge ve İnovasyon Destek Programının Ar-Ge ve inovasyon projesi kapsamında desteklenen ve projesini başarıyla tamamlayan 893 işletmenin ticarileşme performanslarını belirlemek için 2021 ve 2022 yılında iki saha çalışması yapılmıştır. Saha çalışmasına 2017-2020 tarihleri arasındaki 1.472 işletme, 2021-2022 tarihleri arasında ise 817 işletme katılmıştır. Bu kapsamda gelen bilgiler doğrultusunda ar-ge ve inovasyon projelerinin ticarileşmesi performansı ilgili Şekil 1 ve 2’de sunulmuştur.
Sonuç Ticarileşme yüzdesinin görece düşük olmasının ardındaki nedenlerin; h Proje konularının Ar-Ge yönünün ağır basması, h Pazar ihtiyacı zayıf olan projeler, h Ticarileşme sürecinin uzaması sonucunda teknolojik yeniliklere adapte olamama, h Müşteri beklentilerinin karşılayamama, h Finansal sorunlar, h İşbirliği kültürünün zayıf olması ve h Pandemi (2020-2022 yılları için) olduğu değerlendirilmektedir. Her Ar-Ge ve inovasyon projesinin ticarileşmesi beklenmese de %50’nin altında kalan ticarileşme yüzdesi nispeten düşük ticarileşme olduğunu göstermektedir. Bu durum hem işletme içi kaynağın hem de kamu yatırımlarının yeterli değerlendirilmediği anlamına gelebilmektedir. Ancak proje konularının Ar-Ge ile beraber teknolojik inovasyonu da içermesi, alıcının tek otorite olmaması, pazar ihtiyaçlarına cevap verebilen bir yenilik olması gibi nedenler ticarileşme sürecinin uzamamasını sağlayarak orta/uzun vadede olumlu etkilerin görülebileceği değerlendirilmektedir. KOSGEB, ticarileşmenin arttırılabilmesi hedefine yönelik çalışmalarını farklı platformlarda sürdürmektedir. Kaynakça • OECD. (2005). Oslo Kılavuzu, Yenilik Verilerinin Toplanması ve Yorumlaması İçin İlkeler, (Çeviren: TÜBİTAK), Üçüncü Baskı, TÜBİTAK Yayınları: Ankara, s. 50. • URL1. (2011). Ar-Ge, İnovasyon ve Türkiye. Güney Ege Kalkınma Ajansı http://geka.gov.tr/Dosyalar/o_19v5e6j pd10591tg915tg1ltt1kav8.pdf, Erişim Tarihi: 15 Ağustos 2022.