DENEYİMSEL ÖĞRENME ARACI OLARAK MODEL FABRİKALARDA STAJ UYGULAMALARI
Ebru SEYHAN AKYOL / Sanayi ve Teknoloji Uzmanı (Stratejik Araştırmalar ve Verimlilik Genel Müdürlüğü)
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Stratejik Araştırmalar ve Verimlilik Genel Müdürlüğü ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) iş birliğinde yürütülmekte olan Uygulamalı KOBİ Yetkinlik Merkezi (Model Fabrika) Projesi kapsamında kurulan Model Fabrikalar, deneyimsel öğrenme teknikleri kullanılarak operasyonel mükemmeliyet ilkelerinin yaygınlaştırılmasını sağlayan ve uygulamalı hizmetler sunan eğitim merkezleridir. Model Fabrikalarda; yaklaşık olarak %65 uygulamalı, %35 kuramsal eğitimden oluşacak şekilde, deneyimsel öğrenme ilkelerine dayalı programlar benimsenmektedir. Bu sayede katılımcılara, uygulama senaryoları üzerinden verimli ve verimsiz üretimi aynı ortamda deneyimleme ve sonuçlarını gözlemleme fırsatı sunularak; Farkındalık Eğitimleri, Deneyimsel Eğitimler, Öğren-Dönüş Programları ve Proje Uygulama hizmetleri verilmektedir. Deneyimsel Öğrenme Teorisi Deneyimsel öğrenme; bilgi ve anlamı gerçek hayattaki deneyimleri kullanarak inşa etmektir. Deneyimsel öğrenmeyi en iyi tanımlayan cümlelerden bir tanesi, Konfüçyüs’ün bir zamanlar söylediği gibi, “Duyarım ve unuturum, görürüm ve hatırlarım, yaparım ve anlarım”dır (Uğurlu, 2012). Deneyimsel Öğrenme Teorisi en genel kabul görmüş şekliyle çerçeveye oturtan ise David A. Kolb’dur. Kolb, öğrenmeyi “deneyimin bilgiye dönüştürüldüğü” süreç olarak tanımlar. Kolb’un geliştirdiği Deneyimsel Öğrenme Teorisi, 1923 yılında Jung tarafından ortaya konan öğrenme döngüsü modeline dayanmaktadır. Jung’dan etkilenen Kolb, 1960 yıllardan itibaren yaşantıya dayalı öğrenme modeli üzerinde çalışmış, 1970’lerde yaşantıya dayalı öğrenme modelini ortaya koymuştur (Cömert, 2012). Kolb, Deneyimsel Öğrenme Teorisinde; Somut Deneyim, Yansıtıcı Gözlem, Soyut Kavramsallaştırma ve Aktif Deneyim olmak üzere dört öğrenme aşaması bulunduğunu ve her bir öğrenme biçeminde farklı öğrenme yollarının olduğunu belirtmiştir. Somut deneyim için hissederek /dokunarak, yansıtıcı gözlem için izleyerek, soyut kavramsallaştırma için düşünerek ve aktif deneyim için yaparak öğrenmenin söz konusu olduğunu açıklamaktadır (Uğurlu, 2012). Deneyimsel öğrenme; öğrenenin aktif olduğu ve farklı bilişsel aşamalar sonunda bilgiyi zihnine yerleştirerek; grup çalışmalarına yatkınlığı artırıp, adaptasyon becerilerini, soyut ve yaratıcı düşünebilme potansiyellerini ve problem çözme becerilerini geliştirir. Ayrıca deneyimsel öğrenme, kalıcı olmasındaki işlevselliği ile mesleki bilgi ve becerilerinin gelişmesini sağlamaktadır. Deneyimsel Öğrenme Fırsatı Olarak Stajlar Model Fabrikalar, pek çok faaliyetin yanı sıra eğitim kurumlarına yönelik staj uygulamaları gerçekleştirmektedir. Bu kapsamda, Model Fabrikanın bulunduğu bölgedeki eğitim kurumları ile imzalan protokoller aracılığı ile öğrenciler Model Fabrika faaliyetlerini deneyimleyebilmektedir. Ayrıca Model Fabrikanın hizmet alan firmalarda staj yapan öğrenciler de Model Fabrikanın sunduğu eğitim ve danışmanlık faaliyetlerine stajyer olarak katılabilmektedir. Bu özelliği ile staj uygulamaları, Deneyimsel Öğrenme ilkelerini temel alan Model Fabrikaların öğrencilere sağladığı önemli fırsatlardan biri olmaktadır. Model Fabrikalarda Staj Uygulamaları Model Fabrikalar genel olarak eğitim kurumları ile imzalanan protokoller ile lise, lisans ve lisansüstü öğrencilere staj uygulamalarını sunmaktadır. Staj uygulamaları kapsamında; bir günlük deneyimsel eğitim, uzun dönemli staj eğitimi ve Model Fabrika uygulamaları hakkında farkındalık eğitimleri olarak verilmektedir. Ayrıca, meslek lisesi öğretmenlerine de farkındalık eğitimleri Model Fabrikalarda verilmektedir.
Sanayici İşbirliğinde Meslek Edindirme Projesi* kapsamında Erkunt Meslek Lisesi öğrenci grupları rotasyonlar halinde Ankara Model Fabrika’da rol operatörlük yapmakta dolayısıyla atölye çalışmalarında birebir yer alarak yalın üretim tekniklerini deneyimsel olarak öğrenmekte ve uygulamaktadırlar. Bugüne kadar yaklaşık 90 öğrenci rol operatörlük yapmıştır. ASO 1. OSB’de yer alan firmalarda staj yapan mühendislik formasyonu 200’den fazla öğrencileri Ankara Model Fabrika’da 1 günlük ücretsiz deneyimsel eğitim alarak sertifikalandırılmıştır. Ankara ve diğer illerdeki üniversite gruplarından yaklaşık 200 öğrenci Ankara Model Fabrikaya teknik gezi kapsamında ziyaret etmiştir. 1 Adana Model Fabrika ile Çukurova Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümü ile intern staj protokolü kapsamında 2020 yılında 9 intern stajyer Model Fabrikada yalın çalışmalarında yer almış olup, 4 stajyer danışmanlık hizmeti alan firmalarda istihdam edilmiştir. 2021 yılında 26 intern stajyer yalın çalışmalarına katılıp, 9 stajyer danışmanlık hizmeti alan firmalarda istihdam edilmiştir. 2022-2023 eğitim öğretim yılında Adana Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi son sınıf öğrencilerinden 6 öğrencinin Adana Model Fabrika’da rol operatör olarak 1 yıllık staj eğitimi alması planlanmaktadır. Ayrıca Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi ve İskenderun Teknik Üniversitesi ile Adana Model Fabrika arasında staj protokolleri imzalanması planlanmaktadır. Konya Model Fabrika’da şehirdeki üniversite öğrencilerine yönelik olarak Yalın Üretime Genel Bakış, İsraf Yürüyüşü, Aktivite Örnekleme ve Gölgeleme, Gemba Problem Çözme, Etkileme Teknikleri, Standartlaştırılmış İş ve 5S uygulamaları konularında farkındalık eğitimleri verilmektedir. Bu kapsamda 57 öğrenciye farkındalık eğitimleri verilmiştir. 128 mühendislik fakültesi öğrencisi teknik gezi kapsamında Konya Model Fabrika’yı ziyaret etmiştir. Ayrıca bölge yer alan meslek liselerindeki 112 öğretmene de yalın üretim farkındalık eğitimleri Konya Model Fabrika tarafından verilmiştir. Kayseri Model Fabrika ile Oran Kalkınma Ajansı, Nuh Naci Yazgan Üniversitesi ve Abdullah Gül Üniversitesi arasında protokoller kapsamına 12 öğrenci ÖğrenDönüş Projelerine stajyer olarak katılmıştır. Ayrıca, *SİMEP (Sanayici İşbirliğinde Mesleki Eğitim Projesi), 2015 Ağustos ayında Milli Eğitim Bakanlığı ve Ankara Sanayi Odası arasında imzalanan protokol kapsamındaki ulusal bir projedir. Konya Model Fabrika eğitimlerine katılan 106 öğrenciden 64’ü öğrenci Öğren-Dönüş Projelerine stajyer olarak katılım sağlamıştır. Gaziantep Model Fabrika ile Gaziantep Üniversitesi İntörn Mühendislik Takip Kurulu arasında protokol imzalanmıştır. Gaziantep Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’nden 7 öğrenci Gaziantep Model Fabrika’da stajını tamamlamış ve istihdam edilmiştir. 6 öğrencinin ise staj eğitimi devam etmektedir. Ayrıca Gaziantep İl Milli Eğitim Müdürlüğü ile Gaziantep Sanayi Odası arasında imzalanan protokolle yürürlüğe girmiş olan GASİMEP (Gaziantep Sanayici İşbirliğinde Mesleki Eğitim Projesi) kapsamında lise öğrencileri, Gaziantep Model Fabrika’da 1 gün teorik eğitim ve 4 gün işletmelerde pratik eğitim almaktadır. GASİMEP kapsamında 2 lise öğrencinin Gaziantep Model Fabrika’da 3 yıllık staj eğitimi alması planlanmaktadır.
Sonuç
Deneyimsel öğrenme fırsatı olarak Model fabrikalar bünyesinde gerçekleştirilen staj faaliyetleri öğrencilerin adaptasyon becerilerinin gelişimine güçlü katkılar sağlayarak gerçek bir üretim ortamında verimliliği artıracak yalın üretim metotlarını bizzat deneyimleyerek öğrenmelerini sağlamaktadır. İmalat sanayisinin potansiyel insan kaynağına sunulan staj imkânlarının, KOBİ’lerin geleneksel üretim teknikleri yerine verimlilik odaklı yalın dönüşüm ve dijital dönüşüm alanlarında firmaların farkındalıklarını artırma konusunda önemli katkı sunacağı değerlendirilmektedir. Ayrıca Model fabrika bünyesinde staj eğitimi alan öğrenciler Model Fabrikaların faaliyetleri, yalın ve dijital dönüşüm hakkında bilgi sahibi olmakla birlikte, eğitim kurumlarında ve kamuoyunda Model Fabrikaların faaliyetlerinin tanıtılmasına ve duyurulmasına dolaylı olarak destek olacaktır
Kaynakça
- Cömert Z., (2012). Web Madenciliği Entegre Edilmiş Semantik Web Tabanlı Öğrenme Ortamlarının Öğrenci Akademik Başarı ve Tutumlarına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ • Uğurlu A., (2012) Deneyimsel Öğrenmeye Dayalı Takım Çalışmasını Geliştirici Rekreasyonel Aktivitelerin Takım İklimi Üzerine Etkisi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul • Yardley, S., Teunissen, P. W., Dornan, T. (2019). Deneyimsel Öğrenme: Teoriyi Pratiğe Dönüştürme, AMEE Eğitim Kılavuzu No: 63 https://amee.org/getattachment/ Publications/Translations/AMEE-Guide-63.pdf, Erişim Tarihi: 22 Nisan 2022 NİSAN 2022 anahtar 41