DİJİTAL AVRUPA PROGRAMI
İlknur FROLET
Sanayi ve Teknoloji Uzmanı (Stratejik Araştırmalar ve Verimlilik Genel Müdürlüğü)
Avrupa’nın, bugünkü nesillerinin sınavı olarak gördüğü yeşil ve dijital dönüşümü gerçekleştirmede sağlayacağı başarı, Avrupa Birliği’nin (AB) dünya ekonomisindeki geleceğini belirlemede büyük bir rol oynayacaktır. Avrupa Komisyonu bu saikle, yakın zamanda Avrupa Yeşil Mutabakatı’nı yürürlüğe koymuş, aynı zamanda, daha dijital bir dünyaya geçiş için çalışmalarını yoğunlaştırarak bu geçiş sürecini, “dijital geçiş” olarak adlandırmıştır (Avrupa’nın Dijital 10 Yılı, 2021). Eylül 2017’deki Tallinn Dijital Zirvesi ve 19 Ekim 2017 tarihli Avrupa Konseyi Kararları, Avrupa Birliği’nin üye ülke ekonomilerini dijitalleştirmeye yatırım yapması ve Avrupa’nın rekabet gücünü ve yenilikçiliğini, yaşam kalitesini ve sosyal dokusunu korumak ve zenginleştirmek için beceri açığını ele alması gerektiğini ortaya koymuştur. Konsey, dijital dönüşümün inovasyon, büyüme ve istihdam için önemli fırsatlar sunduğu, dönüşümün Avrupa’nın küresel rekabet gücüne katkıda bulunacağı, yaratıcılığı ve kültürel çeşitliliği artıracağı sonucuna varmıştır. Günümüzde, iletişim kurmak, çalışmak, bilimi üretmek ve mevcut çevre sorunlarına cevap vermek için tüm dünyada dijital teknolojiler ve altyapılar kullanılmaktadır. Covid-19 salgını, sadece ihtiyaç duyulduğunda insanların teknolojiye ulaşabilmesinin önemini değil, aynı zamanda ülkelerin, dünyanın diğer bölgelerinden alınacak sistem ve çözümlere bağımlı olmamasının değerini de vurgulamıştır. Avrupa için kritik önemdeki bu teknoloji ve altyapıların yaygınlaştırılması amacıyla Dijital Avrupa Programı (DIGITAL) geliştirilmiştir (Avrupa’nın Dijital 10 Yılı, 2021). Program, süper bilgi işlem, yeni nesil internet, yapay zekâ, robotik ve büyük veri alanlarında Avrupa liderliğini güvence altına almaya çalışacak, Avrupa sanayisi ve iş dünyasının dijitalleşmiş ekonomideki rekabetçi konumunu güçlendirecek, çalışanların ve genel olarak vatandaşların dijital dönüşüm uyumunda gerekli beceri ve bilgiye sahip olmaları için Birlik genelindeki beceri boşluklarını doldurmada önemli bir etkisi olacaktır. Dijital Avrupa Programı kısaca, dijital teknolojiyi işletmelerde, vatandaşlar arasında ve kamu idarelerinde yaygınlaştırmaya odaklanan yeni bir AB finansman programıdır. Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin 29 Nisan 2021 tarihli ve 2021/694 sayılı Yönetmeliği ile Programın amacı, ayrıntıları ve uygulama şekli tanımlanmıştır.
Programın Genel Amacı ve Kilit Politika Alanları
Programın genel hedefi, endüstrinin dijital dönüşümünü desteklemek ve ekonomik olarak en dezavantajlı bölgeleri de dahil olmak üzere Birlik genelinde vatandaşların ve işletmelerin yararına yenilik, araştırma ve teknolojik gelişme politikalarının endüstriyel potansiyelinden daha iyi yararlanılmasını teşvik etmek olarak belirlenmiştir. Program, kilit politika alanlarını yansıtan beş özel hedef halinde yapılandırılmıştır: Yüksek Performanslı Bilgi İşlem; Yapay Zekâ; Siber Güvenlik ve Güven; İleri Dijital Beceriler; ve Dijital Kapasitelerin ve Birlikte Çalışabilirliğin Dağıtımı ve En İyi Kullanımı. Program, tüm bu kilit politika alanları için, Birlik, Üye Devlet ve bölgesel politikaları daha uyumlu hale getirmeyi ve yatırımları artırmak ve daha güçlü sinerjiler geliştirmek için özel ve endüstriyel kaynakları bir araya getirmeyi amaçlamaktadır. Beş özel hedef birbirinden farklı, ancak birbirine bağlıdır. Örneğin, yapay zekânın güvenilir olması için siber güvenliğe ihtiyacı vardır, yüksek performanslı bilgi işlem (high performance computing), becerileri yapay zekâ bağlamında öğrenmeyi desteklemek için anahtardır ve her üç kapasite de gelişmiş dijital beceriler gerektirmektedir. Program kapsamındaki eylemler tek bir belirli hedefle ilgili olsa da hedefler tek başına değil, tutarlı bir paketin parçaları olarak görülmektedir (Avrupa Parlamentosu ve Konseyi, 29 Nisan 2021 Tarihli Yönetmelik). Dijital Avrupa Programı, 2021-2027 dönemi için planlanan 7,5 milyar avroluk toplam bütçesiyle, Covid-19 pandemisi sonrası ekonomik toparlanmayı hızlandırmayı ve Avrupa toplumu ve ekonomisinin dijital dönüşümünü şekillendirmeyi; bunun yanı sıra özellikle de küçük ve orta ölçekli işletmelere fayda sağlamayı hedeflemektedir. Zira, üretim süreçlerinde dijital dönüşümden yararlanmak isteyen ve kaynakların verimli kullanımı yoluyla Avrupa ekonomisinin büyümesine katkıda bulunacak olan KOBİ’lerin bu alanda desteklenme ihtiyacı bulunmaktadır. İlk çağrısına 2021 Eylül ayında çıkılacağı tahmin edilen Dijital Avrupa Programı’nın kilit politika alanlarına göre bütçe dağılımı ve beklenen uygulamalar aşağıdaki Tablo’da verilmiştir. 2018 yılından bu yana üzerinde çalışılan Dijital Avrupa Programı’nın Ufuk 2020 programından farkı, Ufuk 2020 programının genelde temel Ar-Ge ağırlıklı oluşuna karşılık Dijital Avrupa Programının uygulamayı merkeze koymasıdır. Avrupa Birliği’nde temel teknolojiler ve beceriler konusunda belirli bir noktaya gelindiği değerlendirilmekte, bu programla Avrupa genelinde yaygın uygulamalara geçilmesi amaçlanmaktadır (Dijital 10 Yıla Liderlik Etmek Konulu Toplantılar, 2021).
Avrupa Dijital İnovasyon Merkezleri
Birlik’teki yüksek performanslı bilgi işlem ile veri işleme kapasitesi ve süper bilgisayarların sağlık, çevre ve güvenlik alanlarında topluma getireceği fırsatları yakalamak için, bu teknolojinin endüstri tarafından ve daha genel olarak kamu hizmetleri alanlarında geniş kullanımını sağlanmalıdır. Uygulamaların yaygınlaşabilmesini sağlamak adına Avrupa Birliği, süper bilgisayar alımlarına yatırım yapmakta ve her üye ülkede en az bir süper/kuantum bilgisayar olmasını planlamaktadır. Birinci sınıf süper bilgisayarların satın alınması, Birliğin tedarik sistemini güvence altına alacak ve simülasyon, görselleştirme ve prototip oluşturmaya yönelik hizmetlerin dağıtımına yardımcı olurken, yüksek performanslı bilgi işlem sistemlerinin Birlik değerleri ve ilkeleriyle uyumlu olmasını sağlayacaktır. Mevcut durumda AB üye ülkelerinde 7 adet süper bilgisayar bulunmaktadır. Dijital Avrupa Programı, AB Çok Yıllı Mali Çerçeve 2021-2027’nin bir parçası olup araştırma ve yenilik için Ufuk Avrupa Programı (Horizon Europe Programme) ve dijital altyapı için Avrupa’yı Bağlantılandırma Aracı (Connecting Europe Facility), İyileştirme ve Dayanıklılık Aracı (Recovery and Resilience Facility) ve Yapısal Araç (Structural Facility) gibi diğer AB programları aracılığıyla sağlanan finansmanı tamamlayacaktır. İlk iki yıl (2021-2022) boyunca Dijital Avrupa Programı’nın aşağıdaki dört çalışma programı aracılığıyla uygulanmasına karar verilmiştir (Dijital Avrupa Programı Fonları, 2021). 1. Aşağıda belirtilen diğer üç iş programı tarafından uygulananlar hariç tüm eylemler için-DİJİTAL Avrupa Çalışma Programı 2021-2022 2. Avrupa Dijital İnovasyon Merkezleri için-DIGITAL Europe- Avrupa Dijital İnovasyon Merkezleri (European Digital Innovation Hubs-EDIH) Çalışma Programı 2021-2023 3. Siber Güvenlik eylemleri için- DİJİTAL Avrupa-Siber Güvenlik Çalışma Programı 2021-2022 4. Yüksek Performanslı Hesaplama Eylemleri için -İş programı EuroHPC Ortak Girişimi tarafından hazırlanacaktır.
Tablo. Dijital Avrupa Programı’nın Kilit Politika Alanlarına Göre Bütçe Dağılımı ve Olası Eylemler
Özel Hedef/Kilit Politika Alanı Bütçe (Milyar Avro) Olası Eylemler
Yüksek Performanslı Bilgi İşlem 2,277 Aşırı ölçek (exascale) makinelerin tedarik edilmesi; mevcut süper bilgisayarların yükseltilmesi, kuantum hesaplama; süper bilgi işlem erişiminin ve kullanımının genişletilmesi.
Yapay Zekâ, Bulut ve Veri 2,062 Data4EU (AB için veri)-ortak veri alanları, bulutlar, platformlar ve altyapı; tarım, sağlık, mobilite, üretim ve yapay zekâ için büyük test ve deney tesisleri; test edilmiş yapay zekâ teknolojilerine erişmek için Avrupa yapay zekâ platformunun büyütülmesi
Sibergüvenlik 1,650 Yetkinlik merkezleri ağının yaygınlaştırılması; siber güvenlik kalkanı, kuantum iletişim altyapısı; sertifika programları, siber güvenlik araçları
İleri Dijital Beceriler 0,577 Yüksek lisans programları; kısa dönemli eğitimler, işe yerleştirme; beceri ve iş platformu.
Dijita Kapasite ve Birlikte Çalışabilirliğin
Yaygınlaştırılması ve En İyi Kullanımı 1,072 Destinasyon dünya; akıllı topluluklar için dijital ikizler, yatırımların sürdürülmesi; blokzincir, dijital dönüşüme olan güvenin artırılması.
Kaynak: Avrupa Parlamentosu ve Konseyi, 29 Nisan 2021 Tarihli Yönetmelik, 2021.
Kaynakça
- Avrupa Parlamentosu ve Konseyi, 29 Nisan 2021 Tarihli Yönetmelik, https://eur-lex.europa.eu/legal content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32021R0694&q id=1623079930214; erişim 20.06.2021 • Avrupa’nın Dijital 10 Yılı, https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/europe-fit-digital-age/europes-digital-decade-digital-targets-2030_en; erişim 20.06.2021 • Dijital 10 Yıla Liderlik Etmek (Leading the Digital Decade) Konulu Toplantılar,1-2 Haziran 202, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/leading-digital-decade; erişim 02.06.2021. • Dijital Avrupa Programı Fonları, 202, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/activities/get-funding-digital; erişim 20.06.2021.
anahtar TEMMUZ 2021-Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı